Książka Jacąuesa Bourrineta i Philippe‘a Vignerona Paradoksy strefy euro ma na celu przedstawienie poglądów kwestionujących różne elementy konstrukcji istniejącej od ponad dziesięciu lat strefy euro i służy wskazaniu racjonalnych rozwiązań sprzyjających dalszej integracji europejskiej.
Zasadniczym punktem odniesienia dla jej treści są dokumenty Europejskiego Banku Centralnego i Komisji Europejskiej przygotowane z okazji dziesiątej rocznicy istnienia unii gospodarczej i walutowej (UGW). Zostały one poddane krytycznej weryfikacji w kontekście wydarzeń i procesów związanych z międzynarodowym kryzysem finansowym i gospodarczym, który rozpoczął się wiosną 2008 roku i przyczynił się do coraz powszechniejszego przekraczania wartości referencyjnych kryteriów konwergencji nominalnej przez większość krajów członkowskich strefy euro.
Autorzy koncentrują się na paradoksach UGW występujących w sferach ekonomicznej i monetarnej. Odwołują się do fundamentalnych prac i poglądów znawców problematyki integracji europejskiej i konfrontują je z procesami społeczno--gospodarczymi zachodzącymi w strefie euro. Większość ze sformułowanych przez nich wniosków jest bardzo użyteczna dla zrozumienia i oceny dynamicznej sytuacji społeczno-gospodarczej w UGW w 2011 roku, w którym przypada polska prezydencja Unii Europejskiej.
Rzetelność, kreatywność i aktualność treści książki powodują, że warto ją polecić zarówno zwolennikom, jak i przeciwnikom UGW, nade wszystko jednak studentom ekonomii, zarządzania, prawa, socjologii i nauk politycznych, jako bardzo cenną pozycję literaturową, która pozwala lepiej zrozumieć zagrożenia, wyzwania i perspektywy rozwoju unii gospodarczej i walutowej oraz Unii Europejskiej w przyszłości.
Krzysztof Malaga
Część pierwsza
SZCZEGÓLNA ARCHITEKTURA
Rozdział I. Całkowicie niezależny Europejski Bank Centralny w sercu strefy euro
1. Dokument BCE
1.1. Ramy instytucjonalne i funkcjonowanie strefy euro
1.1.1. Ramy instytucjonalne
1.2. Poziom wspólnoty
Niezależność, odpowiedzialność i przejrzystość banku centralnego
1.3. Polityka monetarna
1.4. Poziom narodowy
1.4.1. Polityka budżetowa
1.4.2. Polityka strukturalna
1.5. Interakcje między BCE oraz innymi instytucjami i organizacjami wspólnotowymi
1.5.1. Relacje z Parlamentem Europejskim
1.5.2. Relacje z Radą Ecofin i swoimi komitetami przygotowującymi
1.5.3. Relacje z Eurogrupą
1.5.4. Relacje z Komisją Europejską
2. Komentarz
Rozdział II. Niekompletna konstrukcja strefy euro
1. Trwała asymetria pomiędzy dwiema częściami tej konstrukcji
1.1. Część monetarna
1.2. Część gospodarcza
2. Pojęcie zarządzania gospodarczego
2.1. Narzędzia instytucjonalne
2.2. Narzędzia instrumentalne
2.3. Narzędzia metodologiczne
3. Wymiar międzynarodowy
4. Zachowania niekooperacyjne
5. Rozwiązywalność strefy euro
6. Od kryzysu greckiego do ryzyka zarażenia się
7. Ponownie przemyślana architektura
Rozdział III. Ewolucja strefy euro poprzez plastyczność jej granic
1. Zasięg strefy ograniczony przez ścisłe warunki przynależności
1.1. Strefa euro zakotwiczona w kulturze stabilności
1.2. Warunkowość oparta na respektowaniu kryteriów konwergencji
2. Zasięg strefy euro rozszerzony pod presją czynników instytucjonalnych i politycznych
2.1. Gra nacisków instytucjonalnych i politycznych w czasie tworzenia grupy
inicjującej strefę euro
2.2. Naciski ze strony krajów członkowskich z Europy Środkowej i Wschodniej
na przyspieszone przystąpienie do strefy euro
Część druga
FUNKCJONOWANIE OPARTE NA KONTRASTACH
Rozdział IV. Optymistyczne oceny na temat funkcjonowania strefy euro formułowane przez instytucje europejskie
1. Dokument Komisji Europejskiej
2. Komentarz
2.1. Jak zidentyfikować bezpośredni i specyficzny wpływ euro na makroekonomiczną ewolucję Europy?
2.2. Jak oszacować stopień autonomii strefy euro w stosunku do międzynarodowego otoczenia?
2.3. Jak w strefie euro mierzyć rzeczywiste oddziaływanie instytucjonalnych
mechanizmów zarządzania?
Rozdział V. Szczegółowe oceny funkcjonowania strefy euro na podstawie obserwacji zewnętrznych
1. Sukcesy, które nie eliminują sprzeczności związanych z euro
1.1. Wpływ euro na dynamikę integracji europejskiej
1.2. Euro staje się nietypowym pieniądzem
2. Ciągle niedokończone struktury strefy euro
2.1. Niedostępna policy mix
2.2. Trwale nieoptymalna strefa euro?
Rozdział VI. Strefa euro wobec międzynarodowego kryzysu finansowego i gospodarczego w 2008 roku
1. Ograniczone środki oddziaływania przez struktury nieoptymalnej strefy euro
1.1. Ograniczenie środków interwencji budżetowej strefy euro
1.2. Ograniczenia dostosowawcze związane z mobilnością czynników
2. Zarządzanie kryzysowe ograniczone brakiem scentralizowanej polityki gospodarczej i finansowej
2.1. Wielość inicjatyw wobec systemowego kryzysu
2.2. Poszukiwanie ram narodowych planów na poziomie Eurogrupy
3. Czy Eurogrupa posiada zdolność do ustanowienia zarządzania gospodarczego
strefy
3.1. Niedostateczne podstawy instytucjonalne?
3.2. Kontrowersje wokół zarządzania gospodarczego strefą euro i Unią Europejską
Część trzecia
NIEPEWNA PRZYSZŁOŚĆ?
Rozdział VII. Wyzwania przyszłości według analizy Komisji Europejskiej
1. Dokument Komisji Europejskiej
2. Komentarz
Rozdział VIII. Scenariusz katastrofy: krach strefy euro
1. Wątpliwości dawnych ekonomistów wobec podstaw strefy
1.1. Niewiarygodność strefy euro według Miltona Friedmana
1.2. Nieoptymalność strefy euro według Martina Feldsteina
2. Współczesne obawy o przetrwanie strefy euro wobec kryzysu
3. Komentarz
Rozdział IX. Wady i zalety: dialektyczny proces cementujący przyszłość strefy euro
1. Arsenał mający zagwarantować trwałość zalet
1.1. Poszukiwanie trwałości zalet na poziomie zasad założycielskich: zakaz
moralnej niepewności
1.2. Organizacja multilateralnej kontroli zalet
1.2.1. Kontrola ukierunkowania narodowej polityki gospodarczej poprzez
zobowiązanie do koordynacji
1.2.2. Ścisłe ramy dla polityki budżetowej i długu publicznego w krajach
członkowskich strefy euro
1.3. Zaangażowanie się instytucji europejskich w obronie zalet
1.3.1. Zaangażowanie się Komisji Europejskiej oparte na czujności
1.3.2. Zaangażowanie się Rady Europejskiej związane z jej uprawnienieniami do oceny
2. Nieuchronność odradzania się wad w ramach strefy euro
2.1. Wkraplanie wad w mechanizmy zarządzania strefą euro
2.1.1. Niedostateczność kontroli statystycznych
2.1.2. Zbyt mało odstraszający charakter multilateralnych procedur kontroli
2.1.3. Niekorzystanie z istniejących poważnych sankcji
2.2. Wielość odstępstw w różnych fazach cyklu
2.3. Ryzyko destabilizacji finansowej strefy euro
