Prezentowana praca jest próbą kompleksowego spojrzenia na problem finansowego i pozafinansowego zabezpieczenia na okres starości. Mimo licznych badań i analiz dotyczących systemu zabezpieczenia emerytalnego wiedza o postawach i zachowaniach gospodarstw domowych w tym obszarze jest wciąż niewielka. Ogniskowanie uwagi na systemie zabezpieczenia emerytalnego jedynie w kontekście wydatków socjalnych czy wysokości świadczeń emerytalnych - dla utrzymania poziomu jakości życia przyszłych emerytów - jest niewystarczające. Problem ograniczonej wiedzy w tym zakresie dotyczy nie tylko Polski. Konieczność prowadzenia badań oraz budowy modeli postaw i zachowań gospodarstw domowych w obszarze zabezpieczenia emerytalnego jest podkreślana również w literaturze zagranicznej Jak wskazuje N. Barr "ekonomia systemów emerytalnych może prowadzić do nieprawdziwych wniosków, ponieważ ma tendencję do koncentrowania się na aspektach finansowych, jak analiza portfela aktywów", brakuje natomiast wiedzy o gospodarstwie domowym, kompetencjach finansowych jego członków, postawach i zachowaniach. Pogłębiona znajomość zachowań różnych grup osób może umożliwić lepsze przewidywania i działania w zakresie polityki społecznej oraz przygotowywania produktów zabezpieczenia emerytalnego dopasowanych do potrzeb gospodarstw domowych. Dlatego też głównym celem pracy jest skonstruowanie modelu postaw i zachowań gospodarstw domowych w zakresie zabezpieczenia na okres starości.
Wstęp
1. Zabezpieczenie na starość w ujęciu teoretycznym
Wprowadzenie
1.1. Istota i sposoby zabezpieczenia na starość
1.2. Naturalne zabezpieczenie starości
1.2.1. Cechy, rodzaje i przyczyny transferów międzypokoleniowych
1.2.2. Potomstwo jako zabezpieczenie na starość
1.3. Państwowy system zabezpieczenia emerytalnego
1.4. Prywatne zabezpieczenie emerytalne
Podsumowanie
2. Współczesne zabezpieczenie emerytalne – ewolucja, uwarunkowania
2.1. Ewolucja systemów zabezpieczenia na starość
2.1.1. Rys historyczny
2.1.2. Współczesne systemy emerytalne
2.2. System zabezpieczenia emerytalnego w Polsce
2.2.1. Rozwój systemu zabezpieczenia emerytalnego w latach 1999–2015
2.2.2. Uwarunkowania funkcjonowania systemu emerytalnego w Polsce
Podsumowanie
3. Kompetencje i motywacja w zakresie planowania zabezpieczenia emerytalnego
Wprowadzenie
3.1. Determinanty postaw i zachowań gospodarstw domowych wobec zabezpieczenia emerytalnego w świetle badań empirycznych
3.2. Metodyka własnych badań empirycznych
3.2.1. Metody zbierania danych
3.2.2. Metody analizy danych
3.3. Świadomość potrzeby zabezpieczenia emerytalnego
3.4. Wiedza o zabezpieczeniu emerytalnym
3.4.1. Wiedza subiektywna i obiektywna
3.4.2. Poziom wiedzy o zabezpieczeniu emerytalnym – wyniki badań
3.4.3. Źródła informacji a poziom wiedzy o zabezpieczeniu emerytalnym
3.5. Motywy oszczędzania na zabezpieczenie emerytalne
3.5.1. Motywy oszczędzania
3.5.2. Motywy oszczędzania na zabezpieczenie emerytalne – wyniki badań
Podsumowanie
4. Postawy wobec zabezpieczenia na okres starości
Wprowadzenie
4.1. Postawy wobec transferów międzypokoleniowych w rodzinie
4.1.1. Dzieci jako zabezpieczenie starości – wyniki badań
4.1.2. Spadek jako element transferów międzypokoleniowych
4.1.3. Motyw spadku a postawy wobec potomstwa
4.2. Delegowanie odpowiedzialności za zabezpieczenie emerytalne
4.3. Czas jako przesłanka zachowań gospodarstw domowych
4.4. Model postaw wobec zabezpieczenia na okres starości
4.4.1. Założenia metodyczne modelu
4.4.2. Model postaw – wyniki analizy czynnikowej
4.4.3. Determinanty postaw wobec zabezpieczenia na okres starości
4.4.4. Postawy wobec zabezpieczenia na okres starości – segmentacja
Podsumowanie
5. Dodatkowe oszczędzanie na zabezpieczenie emerytalne
Wprowadzenie
5.1. Determinanty i modele zachowań gospodarstw domowych w zakresie dodatkowego oszczędzania na zabezpieczenie emerytalne
5.1.1. Determinanty demografi czno-ekonomiczne i psychografi czne
5.1.2. Determinanty związane z systemem zabezpieczenia emerytalnego
5.1.3. Postawy wobec zabezpieczenia emerytalnego a oszczędzanie
5.1.4. Oszczędzanie na zabezpieczenie emerytalne – model zachowań gospodarstw domowych
5.2. Plany oszczędzania na zabezpieczenie emerytalne
5.3. Bariery dodatkowego oszczędzania na zabezpieczenie emerytalne
Zakończenie
Załącznik 1. Charakterystyka próby badawczej (badania K77)
Załącznik 2. Ważniejsze dane dotyczące systemu zabezpieczenia emerytalnego w Polsce
Załącznik 3. Zmienne objaśniające wykorzystane w modelowaniu zachowań gospodarstw domowych
Załącznik 4. Analiza niezależności i V-Cramera
Załącznik 5. Postawy i zachowania w zakresie zabezpieczenia emerytalnego – przykłady
badań światowych
Bibliografia
Spis tabel, wykresów i rysunków
Old-age pension security. Models and determinants of Polish households' behaviour