Opieka długoterminowa w Polsce i w Republice Czeskiej

Zmiany struktury wiekowej ludności oraz gwałtowny wzrost liczby osób starszych będą miały w najbliższych latach w naszym kraju wyjątkowo dynamiczny charakter. W związku z tym Polska stoi przed koniecznością wprowadzenia zmian systemowych w zakresie stworzenia spójnej polityki dotyczącej opieki długoterminowej nad osobami starszymi. Duże znaczenie ma w tym kontekście poznanie rozwiązań funkcjonujących w innych krajach oraz zbadanie ich ekonomicznych i społecznych konsekwencji. Należy wskazać, iż Republika Czeska jest państwem, które w ostatnich latach znacznie rozszerzyło zakres publicznego wsparcia dla osób niesamodzielnych. Ewaluacja czeskiej reformy jest tym samym istotna dla debaty o przyszłości polityki społecznej dotyczącej opieki długoterminowej w Polsce. W niniejszej książce dokonano porównania rozwiązań z zakresu opieki długoterminowej nad osobami starszymi w Polsce i Republice Czeskiej. Opracowanie dotyka ważnej kwestii polityki społecznej, jaką jest organizacja systemu usług świadczonych na rzecz osób, które zależne są od pomocy w wykonywaniu podstawowych czynności dnia codziennego. Użyteczność książki wynika z tego, że w kontekście debat nad przyszłością polityki dotyczącej opieki długoterminowej w Polsce duże znaczenie ma poznanie rozwiązań funkcjonujących w innych krajach oraz zbadanie ich ekonomicznych i społecznych konsekwencji. Wyniki badań i analiz autora mają zatem znaczenie praktyczne, gdyż dostarczają argumentów dotyczących wyzwań i ograniczeń polityki państwa we wprowadzaniu zmian dotyczących opieki długoterminowej. Książka składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy poświęcony jest omówieniu kluczowych pojęć oraz umiejscowieniu książki na tle literatury przedmiotu. W szczególności w rozdziale tym wskazano na przesłanki uzasadniające wybór analizy komparatystycznej oraz przedstawiono ekonomiczną konceptualizację opieki długoterminowej jako transferu międzypokoleniowego. Cechą wyróżniającą niniejszą książkę na tle dotychczasowej polskojęzycznej literatury przedmiotu jest bowiem to, że mikroekonomiczny model opieki długoterminowej jako transferu międzypokoleniowego został wykorzystany do analizy i ewaluacji reform polityki społecznej. Kolejne trzy rozdziały, charakteryzujące się jednolitą strukturą, stanowią analizę porównawczą. Każda z powyższych partii tekstu skupia się na innym aspekcie, którymi są kolejno: założenia teoretyczne analizy (rozdz. 2), kontekst historyczny (rozdz. 3) oraz przedstawienie właściwej analizy empirycznej (rozdz.4). Publikacja powstała w wyniku realizacji projektu badawczego pt. „Publiczne i prywatne determinanty systemów opieki długoterminowej w Europie Środkowo-Wschodniej” finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki.

Wprowadzenie

Rozdział 1. Opieka długoterminowa pojęcia, uwarunkowania, konceptualizacja

1.1. Definiowanie opieki długoterminowej

1.1.1. Opieka formalna i opieka nieformalna

1.1.2. Opieka stacjonarna i opieka środowiskowa

1.1.3. Opieka długoterminowa nad osobami starszymi

1.2. Uwarunkowania wzrostu zapotrzebowania na opiekę długoterminową

1.2.1. Uwarunkowania demograficzne i zdrowotne

1.2.3. Uwarunkowania społeczne i kulturowe

1.2.4. Uwarunkowania polityczne

1.3. Opieka długoterminowa jako kategoria ekonomiczna

1.3.1. Gospodarstwo domowe jako podstawowy punkt odniesienia w analizie ekonomicznej

1.3.2. Transfery międzypokoleniowe dotyczące opieki długoterminowej w teorii ekonomii .

1.4. Przesłanki metodologiczne analizy porównawczej Polski i Republiki Czeskiej

1.4.1. Usytuowanie badania na tle porównawczej polityki społecznej

1.4.2. Opieka długoterminowa w porównawczej polityce społecznej

1.4.3. Wybór państw do analizy – zagadnienia metodyczne

1.4.4. Jednostka analizy – założenia teoretyczne

Rozdział 2. Wpływ polityki państwa na transfery międzypokoleniowe dotyczące opieki długoterminowej

2.1. Opieka długoterminowa w polityce społecznej

2.1.1. Niesamodzielność jako ryzyko społeczne

2.1.2. Prywatyzacja zarządzania ryzykiem niesamodzielności

2.1.3. Publiczne zarządzanie ryzykiem niesamodzielności: regulacja, finansowanie i dostarczanie usług

2.2. Znaczenie polityki społecznej dla transferów międzypokoleniowych

2.2.1. Uprawnienie do świadczenia: uniwersalizm i selektywność

2.2.2. Obowiązek ponoszenia opłat za usługi

2.2.3. Czy polityka społeczna zakłada wolny wybór świadczeniodawcy?

2.2.4. Rodzaje świadczeń: rzeczowe czy pieniężne?

2.2.5. Opiekunowie nieformalni

2.3. Pozostałe rodzaje polityki państwa

2.3.1. System ochrony zdrowia

2.3.2. System emerytalny

2.3.3. Polityka mieszkaniowa

2.3.4. Prawo rodzinne i opiekuńcze oraz prawo zobowiązań

Rozdział 3. Swoistość uwarunkowań opieki długoterminowej w Polsce i w Republice Czeskiej

3.1. Struktura demograficzna

3.1.1. Zjawisko „podwójnego starzenie się społeczeństw”

3.1.2. Przestrzenne zróżnicowanie procesów demograficznych

3.2. Stan zdrowia osób starszych jako główna determinanta niesamodzielności

3.2.1. Stan zdrowia osób starszych w świetle danych porównawczych

3.2.2. Choroby przewlekłe

3.2.3. Determinanty zdrowia wśród osób dorosłych a profilaktyka niesamodzielności

3.3. Uwarunkowania historyczne

3.3.1. System ochrony zdrowia – przesłanki historyczne

3.3.2. Systemy emerytalne – przesłanki historyczne

3.3.3. Polityka mieszkaniowa – przesłanki historyczne

Rozdział 4. Polityka państwa jako uwarunkowanie transferów międzypokoleniowych dotyczących opieki długoterminowej w Polsce i w Republice Czeskiej

4.1. Polityka społeczna w zakresie opieki długoterminowej

4.1.1. Przesłanki zmian w sektorze usług społecznych

4.1.2. Republika Czeska – niesamodzielność jako nowy rodzaj ryzyka społecznego

4.1.3. Polska – prywatyzacja zarządzania ryzykiem niesamodzielności

4.1.4. Porównanie Polski i Republiki Czeskiej

4.1.4. Przesłanki konwergencji polityki społecznej dotyczącej opieki długoterminowej w Polsce i w Republice Czeskiej

4.2. Wybrane rodzaje polityki państwa a transfery międzypokoleniowe

4.2.1. System ochrony zdrowia w Polsce i w Republice Czeskiej

4.2.2. System emerytalny w Polsce i w Republice Czeskiej

4.2.3. Polityka mieszkaniowa w Polsce i w Republice Czeskiej

4.2.4. Prawo rodzinne i opiekuńcze oraz prawo zobowiązań w Polsce i w Republice Czeskiej

4.3. Rola opieki nieformalnej w Polsce i w Republice Czeskiej

4.3.1. Preferencje społeczne i czynniki kulturowe

4.3.2. Czynniki strukturalne – dostęp do opiekunów nieformalnych

Uwagi końcowe
Bibliografia
Spis tabel
Spis wykresów