Gospodarka przestrzenna miast i aglomeracji

Rozwój cywilizacyjny i ekonomiczny jest nierozłącznie związany z miastami, a urbanizacja jest współcześnie charakterystycznym i stale postępującym procesem. W miastach i aglomeracjach koncentrują się zasoby materialne i ludzkie, działalność gospodarcza, a co za tym idzie produkcja dóbr i usług, przepływy kapitału i informacji, życie społeczne, naukowe i kulturalne. Miasta, rozwijając się – nierzadko wskutek żywiołowych procesów społeczno-ekonomicznych – tworzą coraz bardziej złożone systemy przestrzenno-funkcjonalne. Prowadzi to do powstawania skomplikowanych struktur wielkomiejskich. Zadaniem gospodarki przestrzennej jest racjonalne przekształcanie tych struktur – tworzenie obszarów o odpowiednich właściwościach, które wraz z ich zasobami przyczyniają się do rozwoju miast. Niniejsza praca powstała z myślą o przeprowadzeniu szerokich rozważań na temat planowania przestrzennego i gospodarki przestrzennej w Polsce, szczególnie w kontekście roli, jaką odgrywają w rozwoju miast i większych układów miejskich (aglomeracji /metropolii). Nawiązuje do koncepcji przestrzennej organizacji rozwoju społeczno-gospodarczego miast. Znaczenie książki dla nauk ekonomicznych ma charakter poznawczy i praktyczny. Wartość poznawcza polega na zebraniu, uporządkowaniu i rozszerzeniu wiedzy z zakresu planowania i gospodarki przestrzennej. Monografia powiększa i systematyzuje też wiedzę z tych obszarów, dodaje elementy ekonomiki miast, pozwalając na osadzenie procesów zachodzących w polskich aglomeracjach w kontekście teoretycznym. Praktyczne znaczenie pracy przejawia się w pełniejszym zrozumieniu zależności, mechanizmów i procesów zmian w rozwoju miast i aglomeracji (zilustrowanych przykładem obszaru metropolitalnego Poznania).

Wstęp
Część pierwsza
TŁO TEORETYCZNE I KONCEPCJE
1. Planowanie i gospodarka przestrzenna – geneza, pojęcia i ich istota
1.1. Geneza i zarys historii planowania przestrzennego
1.2. Planowanie przestrzenne i jego związki z innymi naukami
1.3. Planowanie przestrzenne jako nauka i działalność praktyczna oraz jego cele
1.4. Gospodarka przestrzenna a planowanie i polityka przestrzenna
1.5. Planowanie przestrzenne a planowanie społeczno-gospodarcze
2. Problemy poznawcze – podstawowe pojęcia i kategorie gospodarki przestrzennej
2.1. Przestrzeń: pojęcie, rodzaje, złożoność
2.2. Właściwości i wartości przestrzeni
2.3. Funkcje, zagospodarowanie obszaru i jego struktura przestrzenna
2.4. Ład przestrzenny
2.5. Zjawiska żywiołowe i konflikty w przestrzeni
2.6. Samoorganizacja przestrzeni i synergetyka
3. Prawidłowości w gospodarce przestrzennej miast i aglomeracji
3.1. Porządkowanie wybranych pojęć związanych z obszarami zurbanizowanymi
3.2. Funkcje miejskie jako funkcje metropolitalne
3.3. Procesy urbanizacyjne oraz problemy funkcjonowania i rozwoju aglomeracji
3.4. Przestrzenne ograniczenia w uzyskaniu korzyści aglomeracyjnych
3.5. Znaczenie infrastruktury jako czynnika rozwoju miasta
3.6. Struktury i modele przestrzenne miast oraz koncepcje urbanistyczne
4. Bariery w gospodarce przestrzennej miast
4.1. Pojęcie, istota i systematyzacja barier
4.2. Progowe ograniczenia rozwoju miast
4.3. Reguła koherencji lokalizacyjnej
Część druga
PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE W POLSCE JAKO KONSEKWENCJA ROZWIĄZAŃ SYSTEMOWYCH
5. Zarys ewolucji planowania przestrzennego
5.1. Planowanie przestrzenne w okresie międzywojennym (lata 1918–1939)
5.2. Planowanie przestrzenne w okresie socjalizmu (lata 1945–1989)
5.3. Planowanie przestrzenne w warunkach demokratycznych (od przełomu ustrojowego 1989–1990)
6. Zagadnienia prawne gospodarki przestrzennej
6.1. Systemowe uwarunkowania prawne
6.2. Akty prawne oddziałujące na przekształcenia przestrzenne
6.3. Zakres kompetencji i pionowe związki pomiędzy szczeblami władzy publicznej
7. System planowania przestrzennego i gospodarki przestrzennej
7.1. Przedmioty planowania i gospodarki przestrzennej
7.2. Podmioty publiczne planowania i gospodarki przestrzennej
7.3. Dokumenty planistyczne
7.4. Relacje między elementami systemu
7.5. Otoczenie systemu planowania
7.6. Główne problemy polskiego systemu planowania i gospodarki przestrzennej
8. Lokalny wymiar gospodarki przestrzennej i jej rola w rozwoju miasta
8.1. Zadania i kompetencje samorządu gminnego w dziedzinie gospodarki przestrzennej
8.2. Planowanie przestrzenne w gospodarce rynkowej, jego funkcje i znaczenie dla rozwoju miasta
8.3. Ekonomiczne i prawne skutki uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
8.4. Bierna i aktywna realizacja polityki przestrzennej miasta
Część trzecia
STUDIUM PRZYPADKU: PROCESY URBANIZACYJNE NA OBSZARZE METROPOLITALNYM POZNANIA
9. Wyznaczanie obszaru metropolitalnego
9.1. Delimitacja i integracja obszarów metropolitalnych
9.2. Problem obszaru metropolitalnego Poznania
10. Rozwój przestrzenny obszaru metropolitalnego Poznania – zagadnienia wybrane
10.1. Struktura terytorialno-administracyjna
10.2. Procesy suburbanizacyjne
10.3. Przemiany funkcjonalno-przestrzenne
Podsumowanie
11. Kształtowanie przestrzeni i planowanie rozwoju Obszaru Metropolii Poznań
11.1. Identyfikacja problemów metropolii Poznań i próby rozwiązań prawno-instytucjonalnych
11.2. Planistyczne próby rozwiązywań – podejście nieformalne
Zakończenie
Bibliografia
Spis tabel
Spis rysunków
Summary 291